Sjukleg presisjonsnivå
Det var eigentleg berre ein helt uskuldig fiskemiddag. Laks, for å vera presis. Steikt. Lagt på ei seng av risotto med squash og gul paprika. Med sautert spinat som eit lite laken mellom den italienske rissenga (som strengt tatt var laga av Ming grautris, som er nett like god til risotto som den som heiter risottoris) og den steikte fisken.
Ein merkeleg (truleg misslykka) soyasaus høyrer også med til historia. Kokken var eg. Etarane var mor mi som eg kallar Mottro, og kjærasten min som heiter Elena og er svensk.
Halvvegs uti fisken på rissenga (begge deler gjort stor ære på av det vesle selskapet, berre så det er sagt) kom samtalen inn på svineinfluensa og andre sjukdommar. Særleg andre sjukdommar. Og i motsetnad til innleiinga på denne teksten blir detaljnivået heretter så stakkarsleg at det er ei skam for all norsk sjukdomsopplysing, all historieformidling.
«Di meir informasjon, di mindre kunnskap. Di fleire sjukdomar me veit om, di mindre veit me om dei.»»
Ja, all opplysing og utdanning generelt. Men eg stiller samtalen vår ut til skrekk og åtvaring. Men også som ei tragisk påminning om informasjonssamfunnets paradoks. Di meir informasjon, di mindre kunnskap. Di fleire sjukdomar me veit om, di mindre veit me om dei.
Det einaste beroligande med denne samtala er at den syner at dei gamle framleis er eldst. Men berre så vidt.
Slik gjekk ho:
– Kva var spanskesjuka, då? spurte eg Mottro, og greip etter vinglaset.
– Trur det også var ein slags influensa, angreip helst unge folk, men tok vel også heile familiar, svara ho. – Då eg vaks opp, var det alltid snakk om at den og den døydde i spanskesjuka.
– Men du er ikkje sikker på at det var influensa?
– Jo…nei.
– Men den kom frå Spania?
– Ja, det måtte den vel, den heiter jo spanskesjuka.
– Vad är engelska sjukan, då? spurte Elena.
– Og kjem den frå England den, då? spurte eg.
– Engelsksjuka er no ikkje influensa. Det er jo ein mangelsjukdom, svara Mottro.
– Er det det som er skjørbuk? spurte eg.
– Ja, det er det vel kanskje det.
– Sånn som ein får til sjøs, fordi ein ikkje har appelsinar?
– Dom säger att skörbjugg är på väg tillbaka, för att dom unga inte äter tillräckligt med frukt, sa Elena.
– På veg tilbake? Frå England?
– Tullebukk, Linda. Skjørbuk har vel ingenting med England å gjera, sa Mottro bestemt.
– Har den vel, om den heiter engelsksjuka? ?Engelskmenn er jo ikkje akkurat kjende for sitrusinntaket sitt, så det kan vel stemma.
– Hade ni något som dom kallade för asiensjukan? spurte Elena.
– Asiasjuka, ja. Den hugsar eg altså, svarte Mottro. – Trur kanskje det var på syttitalet, eller var det på sekstitalet? Nei, vent, kanskje på åttitalet. I alle fall var det veldig mykje snakka om asiasjuka, men eg vart aldri sjuk.
– Så den kom hit. Du hugsar berre ikkje i kva tiår?
– Jadå den kom, i massevis.
– Men du, sånn skjørbuk, var det ikkje det du sa me ville få om me ikkje åt fisk?
– Nei, det var struma.
– Struma? Er ikkje det sånn som du får utstikkande fiskeauge av?
– Jo, og det er arveleg.
– Så dersom den går i arv, hjelper det ikkje med fisk?
– Det veit eg ikkje, kanskje du kan utsetja den med fisk.
– Men säg mig, sa Elena, – digerdöden, var det också en influensa då?
– Digerdøden?
– Ja, ni kallar den vel svartedøden.
– Men herregud, sa Mottro, – svartedauden var jo ein byllepest! Kan de ingenting!
– Eg veit berre at den kom med båt til Bergen i 1349 og at den einaste som overlevde, var Jostedalsrypa.
– Ja, ho var seig, sa Mottro.
– Så då stammar alla ni norrmän från denna rypan, då?
– Nei, no må me ha meir vin, sa Mottro og så gjekk praten naturleg over på noko anna. Truleg veret.
